Zdrowie psychiczne człowieka, psychika i zdrowie, zdrowa psychika i zdrowe ciało, higiena psychiczna, psychologia zdrowia, zaburzenia psychiczne

Jest jeszcze jedno zjawisko, o którym chciałem tu napisać, chociaż, moim zdaniem, nie ma ono nic wspólnego - poza nazwą - z hipnozą. Chodzi mianowicie o tzw. hipnozę zwierząt.

Jedną z pierwszych publikacji na ten temat był opis doświadczenia wykonanego w 1646 roku przez austriackiego mnicha D. Schwentera. Równocześnie z nim podobne badania prowadził A. Kircher. Ich przebieg nie różni się od tych dzisiaj demonstrowanych. A wygląda to następująco. Na czarnym stole kładzie się kurę ze związanymi łapami i przytrzymuje się ją przez pewien czas w pozycji głową w dół. Jeżeli następnie od głowy kury nakreślić kredą długą linię, a ją samą rozwiązać i puścić, to pozostanie ona w bezruchu przez dłuższy czas wpatrzona w wykreśloną linię. Postępując delikatnie, można zmienić położenie kury, np. posadzić ją, a mimo to ona nie poruszy się. Podniesiona łapa pozostanie w nadanej pozycji, przekręcony łeb także nie zmieni ułożenia. Ponadto kura zupełnie nie reaguje nawet na silne bodźce bólowe (kłucie, parzenie). Gdy, jak to robił Danilewski, dać jej do wdychania jakąś substancję drażniącą lub odurzającą, nie wykona żadnego ruchu obronnego. Wprawione w taki stan zwierzę po pewnym czasie otrząsa się i stopniowo wraca do normalnego stanu. Im częściej powtarza się to doświadczenie z danym zwierzęciem, tym łatwiej daje się ono wprowadzić w trans, który trwa coraz dłużej.

Od A. Kirchnera pojawiło się w literaturze naukowej ponad 700 doniesień dokumentujących reakcje hipnotyczne u ponad 50 różnych gatunków, między innymi owadów, skorupiaków, ryb, gadów, ptaków, ssaków, w tym i naczelnych. Wszyscy autorzy podejmujący to zagadnienie są zgodni, że typowa reakcja hipnotyczna zwierząt polega na stanie zupełnego bezruchu, który może trwać od kilku minut do nawet wielu godzin. Ale zastygłe w bezruchu ciało nie jest jedyną reakcją zahipnotyzowanych zwierząt. Często zamykają one oczy, co daje wrażenie snu lub śmierci. Do innych zmian zaliczyć można wzrost częstości skurczów serca, przyspieszenie oddechu, zmiany w aktywności bioelektrycznej mózgu, woskowatą gibkość (ciało pozostaje w nadanej mu pozycji), a w krańcowych przypadkach zesztywnienie wszystkich mięśni. Nie zauważono jednak objawów utraty przytomności pomimo braku reakcji na bodźce.

Przez wiele lat wywołany bezruch zwierząt utożsamiano z hipnozą u człowieka. Dopiero rozwój badań w tym zakresie pozwolił na jednoznaczne stwierdzenie, że mamy tu do czynienia ze zjawiskiem odruchowego, kataleptycznego znieruchomienia wywołanego silnym, nagłym bodźcem, a nie sugestią. Najpopularniejsza obecnie teoria mówi, że znieruchomienie to jest wynikiem odruchowej reakcji obronnej na sytuację zagrażającą, w której inne metody obronne zawiodły. Znieruchomienie bowiem powoduje często, że drapieżnik porzuca swoją ofiarę. Wiele kur zawdzięcza życie takiej reakcji w starciu z psem. Także koty zostawiają często znajdującą się w bezruchu mysz. Dzieje się tak, gdyż wiele drapieżników zdradza niechęć do spożywania martwej ofiary, a więc symulacja śmierci może zwiększyć szansę przeżycia. Tak zwana hipnoza zwierząt może być ostatnią reakcją obronną z serii możliwych do zastosowania (ucieczka, walka itp.). Dotyczy organizmów na różnych szczeblach rozwoju ewolucyjnego poczynając od dżdżownic, poprzez owady, kijanki, kaczki, kończąc na ssakach naczelnych.